Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri nelerdir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, nörolojik bir hastalık olup hiperaktivite, unutkanlık, kontrolsüz tepki gibi bazı belirtiler ile kendini gösterir. Araştırmalara göre DEHB tanısı, erkeklerde kızlara oranla 3 kat fazla konulmaktadır. Erken yaşlarda tespit için DEHB nedir, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri nelerdir iyi bilmek gerekir.

DEHB (DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU) NEDİR?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), nörolojik tabanlı bir mental bozukluktur. Bu bozukluk tipik olarak kendini çocukluk çağında dikkatsizlik ve/veya aşırı hareketlilik (hiperaktivite), unutkanlık, tepkilerin kontrolsüzlüğü yahut ani ve dürtüsel tepkiler ve kolayca başka şeylere sapma olarak gösterir.

DEHB TANISI NASIL KONULUR?

Bir bireye DEHB tanısı konulması için belirtilerin 12 yaşından önce görülmesi, en az 6 ay boyunca var olması ve en az iki ortamda (okul, ev, eğlence etkinlikleri vb.) sorunlara yol açması gerekir. Çocuklarda dikkat eksikliği, okul başarısını düşmesine yol açabilir.

ERKEKLERDE 3 KAT FAZLA GÖRÜLÜYOR!

Erkek çocuklarda DEHB tanısı kız çocukların yaklaşık üç katıdır, ancak kız çocuklarında semptomlar erkeklere kıyasla farklılık gösterebildiği için bozukluğun çoğu zaman gözden kaçtığı düşünülmektedir. Çocukluğunda DEHB tanısı konan bireylerin %30-50 kadarı yetişkinlikte belirtileri göstermeye devam eder.

DEHB 3 TİPTİR

DEHB toplamda 3 tiptir. DEHB-birleşik tip, DEHB-dikkat bozukluğu ve DEHB-hiperaktivitenin önde olduğu tip. En son 1994'teki sınıflamada dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu terimi altında üç tip tanımlanmıştır. DEHB/birleşik tip, DEHB/dikkat bozukluğunun önde olduğu tip ve DEHB/ hiperaktivitenin önde olduğu tip. Dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik temel belirtilerdir ve bu belirti kümeleri çocuğun içinde bulunduğu ortama ve yaşam çevresine göre değişiklik gösterebilmektedir.

DEHB (DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU) BELİRTİLERİ NELERDİR?

Dikkatsizlik, hiperaktivite (yetişkinlerde içten acelecilik), altüst edici davranışlar ve fevrilik(atılganlık) genel belirtilerdir. Sosyal ilişki zorlukları, akademik zorluklar kadar sık görülmektedir.

Semptomlardaki "dikkatsizlik" "hiperaktivite" ve "fevrilik" davranışlarının normlarını belirtecek çizgileri çizmek zor olduğundan, müdahaleye başlamadan bu davranışların belirgin seviyede olmaları gerekmektedir.

Semptomlar iki farklı düzlemde en az altı ay veya daha uzun süredir devam etmek zorunda olup, kişinin yaşıtlarına oranla değerlendirilmektedir.

DEHB'in üç alt dalı vardır - dikkatsizliğin yoğun olduğu, hiperaktivitenin yoğun olduğu ya da karma olarak kriterlerin ikisini de taşıyan modeldir.

Dikkatsizliğin belirgin özellikleri (bir grup ya da tamamı)

• Kolaylıkla dikkatin dağılması, detayları gözden kaçırma, unutkanlık, sık sık bir aktiviteden diğerine atlamak
• Bir ana konuda odaklanmakta güçlük çekme
• Zevkli bir konu ile uğraşmadıkça, kolaylıkla bir aktiviteden birkaç dakika içinde sıkılmaya başlamak
• Organize etmek ve işi tamamlamak veya yeni bir şey öğrenirken konuda odaklanmakta zorlanmak
• Bir aktivitede ya da bir görevi tamamlamak için gerekli olanlar nesnelerde problemlerle karşılaşmak veya ev ödevlerini tamamlayamamak, bazen gerekli eşyaları kaybetmek (ör., kalem, oyuncak veya gerekli evrak)
• Direkt kendisine konuşulurken dinlemiyor gibi gözükmek
• Hayallere dalmak, kolayca zihni bulanmak ve yavaş davranmak
• Diğerleri kadar kolay bir şekilde bilgiyi işleyememek
• Talimatları net olarak takip edememek

Hiperaktivitenin belirgin özellikleri (bir grup ya da tamamı)

• Otururken yerine duramamak ve kıpırdanmak
• Durmadan konuşmak
• Gördüğü şeylerle oynamaya çalışmak veya dokunmak
• Yemek yerken, okulda veya ev ödevi yaparken hareketsiz oturamamak
• Sürekli hareket eder halde durmak
• Sessiz iş ve aktiviteleri yapmakta zorluk çekmek

Not: Genç ve yetişkinlerde bu hiperaktivite semptomları yaş ilerledikçe kaybolarak yerini 'içten acelecilik'e çevirmektedir.

Fevrilik (atılganlık, dürtülere bağlılık) belirgin özellikleri

• Oldukça sabırsız olmak
• Birdenbire uygun olmayan söylemlerde bulunmak, duygu ve hislerini kısıtlama olmaksızın sergilemek, sonuçları göremeden fiili hareketlere geçmek
• İstedikleri şeyi beklemekte güçlük yaşamak veya oyunlarda sıralarını bekleyememe
• Sıklıkla etraflarındakilerin aktivite ya da sözlerini kesmek

Eşlik eden tanılar ve sıklıkları

• Karşıt olma karşıt gelme bozukluğu(%25-80)

• Davranış bozukluğu (%14-56)

• Majör depresif bozukluk (%0-45)

• Anksiyete bozuklukları (%10-40)

• Tik bozuklukları (%3-30)

• Öğrenme bozuklukları (%24-70)

• Bipolar afektif bozukluk (%27-50)

TEDAVİSİ VAR MI?

Uyarıcılar yaygın öngörülen medikal tedavi yöntemidir DEHB'te. Okul öncesi çocuklarda uyarıcı ilaç tedavisi kullanılmamaktadır. En yaygın kullanılan uyarıcı Metilfenidat'tır. DEHB'nda faydası kanıtlanan diğer tedavi yöntemleri:

• Anne-baba eğitimi

• Öğretmenlerin eğitimi

• Bilişsel davranışçı terapi

• Destek gruplarıdır