Zonguldak’taki İnönü Mağarası’nda, ‘Anadolu’nun kayıp topluluğu Kaşkalar’a ait izler bulundu

Ereğli ilçesine bağlı, Alacabük köyünde bulunan İnönü Mağarası’nda kazı çalışmaları 2017 yılında Ereğli Müze Müdürü Ahmet Mercan başkanlığında ve BEUN Arkeoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Hamza Ekmen’in bilimsel danışmanlığında 25 kişilik uluslararası bir ekip tarafından başlatıldı.

Keşiften birkaç yıl sonra, İnönü Mağarası’nın 6500 yıl öncesine dayanan bir geçmişi olduğu ve Batı Karadeniz Bölgesi’nin en eski yerleşim yeri olduğunu gösteren kalıntılar tespit edildi. Mağaradaki arkeolojik çalışmalar devam ederken, yerleşim alanı koruma altına alındı.

HİTİT KRALLARI, SIKLIKLA YAĞMACI KAŞKALAR’DAN BAHSETMİŞ

Doç. Dr. Hamza Ekmen, İnönü Mağarası kazılarının günümüzden 6500 yıl önce Kalkolitik Çağ’da insanların burada yaşadığını gösterdiğini ve tarih boyunca mağarada 5 ayrı döneme ait yerleşim tespit ettiklerini ifade ederek, 3’üncü kültür tabakasında, Anadolu’nun büyük uygarlıklarından M.Ö. 1650 ile 1200 yılları arasında hüküm süren Hititler’e ait eşyaların bulunduğunu söyledi.

Hititlerin ‘Geç Tunç Çağı’nda yaşadıkları dönemde süper güç olduklarını, ancak yağmacıları da kapsayan iç sorunlarla da uğraştıklarını kaydeden Doç. Dr. Ekmen, “Hititler zaman zaman kendi iç sorunlarıyla da uğraşıyorlar ve bu sorunları Hitit Kralları, ilk kralları Hattuşili’den son kralları II. Şuppiluliuma’ya kadar sürekli dile getiriyorlar. Hitit Kralları, Kaşkalar’ın başkentin kuzeyinde, dağlık ve ormanlık bölgede yaşayan bu yerel Anadolu halkının Hititler’in zayıfladığı ya da zaman zaman Hitit krallarının sefere gittiği zamanlarda bu yaşam alanlarından inip, Hitit kentlerini, mabetlerini, önemli yerleşim alanlarını tahrip ettiklerinden ve elde ettikleri ganimetleri, dağlık ormanlık alanlara, yaşam alanlarına taşıdıklarından bahsediyorlar. Zaman zaman da bunlara karşı çok zor duruma düştüklerinden bahsediyorlar. Hatta bir Hititçe metinden anlıyoruz ki Hititler, baş tanrıları olan Fırtına Tanrısı’nın en önemli kenti Nerik’i dahi bu Kaşkalar’a karşı kaybetmişler. Onlara yalvarır duruma gelmişler” dedi.

‘100 YILDIR SÜREN ÇALIŞMALAR, KAŞKALAR’IN KİM OLDUĞUNA YANIT BULAMADI’

100 yılı aşkın süredir devam eden Hititoloji çalışmalarındaki çivi yazılı metinlerde ‘Kaşkalara sıklıkla rastlandığını ancak yaşam alanlarına dair somut bir keşfin yapılamadığını, Kaşkaların adeta kayıp bir topluluk olduğunu belirten Doç. Dr. Ekmen, “Hitit Arkeolojisi yapan, Hititoloji çalışmaları yürüten bilim insanları Anadolu’nun bu kayıp topluluğunun kim olduğu konusunda yıllardır araştırmalar yapıyorlar.

Neredeyse 100 yıldır hem Hititçe çivi yazılı belgelerde hem de Hitit yerleşim alanlarında ve yakınlarında bir ‘Kaşka topluluğuna ait bir yerleşim yeri bulunabilir mi?’ sorusu arkeologların üstünde en çok durduğu konuların başında geliyor. Ne yazık ki bir asrı aşan bu süre zarfında elde edilen bulgular, Kaşkalar’ın kim olduğu konusunda çok somut kanıtlar sunmadı” diye konuştu.

‘HİTİT OBJELERİYLE BİRE BİR BENZERLİKLER GÖSTERİYOR’

Hititler’in Zonguldak çevresinde hüküm sürmediğini, mağaradaki yaşam tarzının da Hitit uygarlığına benzemediğini fakat metinlerde Kaşkalar’ın yaşam alanı olarak tarif edilen alanın İnönü Mağarası’na benzediğini söyleyen Doç. Dr. Ekmen, “İnönü Mağarası’nda yürüttüğümüz kazılarda 3’üncü tabakada bulduğumuz buluntular, böylesine bir mağara yerleşiminde yaşayan toplulukların üreteceği bulgulara benzemiyor. Ama bir yandan da bu bulguları, özellikle metal eşyaları çağdaş dönemdeki Hitit bulgularıyla karşılaştırdığımızda neredeyse Hitit objeleriyle bire bir benzerlikler gösterdiğini görüyoruz. Bunlara karşın, İnönü Mağarası yerleşim alanı Hititler’in Hattuşaş gibi, Şapinuva gibi, Tapigga gibi adını bildiğimiz büyük kentlerde yaşayan bu toplulukların yaşam alanlarına benzemiyor. Ancak mağara ve bulunduğu konum çivi yazılı Hititçe metinlerde Kaşkalar’ı tarif ederken kullanılan coğrafi koşullar ve yaşam alanları tanımlamalarına oldukça uyuyor. Biz dolayısıyla buradan yola çıkarak İnönü Mağarası’nın 3’üncü tabakasında bulunan ve Geç Tunç Çağı’na tarihlenen bulguların ve buluntuların Eski Anadolu’nun kayıp bir topluluğu olan Kaşkalar ile ilişkili olabileceğini iddia ediyoruz” dedi.

‘KAYIP TOPLULUĞA DAİR İLK ARKEOLOJİK KANITLARA YÖNELİK BÜYÜK İPUÇLARI ELDE ETTİK’

Mağarada, Hitit damga mühürleri ile aynı özellikler gösteren bir damganın, Şapinuva’da bulunan bir hançerin bire bir özelliklerin yansıtan bir hançerin İnönü Mağarası’nda bulunduğunu, elde edilen bulguların Anadolu’nun kayıp topluluğuna dair ilk kanıtlar olduğunu kaydeden Doç. Dr. Ekmen, şöyle konuştu:

“Oldukça küçük bir alanda kazı yapıyoruz ve mağaranın 3’üncü tabakası sakinlerinin mağara içinde bulunan kaynak sularına karşı bir önlem aldıklarının düşünüyoruz. Mağaranın tabanına ahşaplar döşemişler ve 4 ayrı ahşap yapı üzerinde yaşamışlar ya da bu yapıları depo olarak kullanmışlar.

Ahşaplar üzerinde çok sayıda metalden, kilden ve kemikten yapılmış objeler ele geçti. Bu eserlerin sayıları bir hayli fazla, bunları analoji dediğimiz, karşılaştırma ya da kıyas yöntemiyle değerlendirdiğimizde, her biri Hitit kentinde bulunan bir objenin neredeyse bir eşi gibi.

Dolayısıyla bu bulguların hepsini bir arada düşündüğümüzde Anadolu’nun bu kayıp topluluğuna dair ilk arkeolojik kanıtları oluşturduğu yönünde büyük ipuçları elde etmiş durumda olduğumuzu söyleyebiliriz.”