Geçmişten günümüze Cumhuriyet Bayramı kutlamaları

Mustafa Kemal Atatürk'ün 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkmasıyla yakılan bağımsızlık meşalesi, Türk milletinin verdiği büyük mücadele sayesinde halen yanmaya devam ediyor.

Gazi Mustafa Kemal ve beraberindekiler, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde çıkarak kutlamalara katıldı. (AA Arşiv - 29.10.1925)

Yeni Türk devletinin varlığı, 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması ile tescillendi.

Gazi Mustafa Kemal, 29 Ekim 1925'de Ankara'da Cumhuriyet Bayramı kutlamalarında. (AA Arşiv - 29.10.1925)

İkinci dönem Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanmasından 2 ay sonra 13 Ekim 1923'te Ankara, Türkiye'nin hükümet merkezi oldu. Artık mevcut rejimin isminin de bütün açıklığı ile konulması, yeni devletin başkanının seçilmesi gerekiyordu.

Gazi Mustafa Kemal (ortada), İsmet İnönü (sağda) ve Mareşal Fevzi Çakmak (solda) ile birlikte Cumhuriyet Bayramı törenlerinde. (AA Arşiv - 29.10.1929)

O güne kadar devlet başkanlığı görevini, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı olarak Mustafa Kemal Paşa yürüttü. Diğer taraftan bazı yabancı ülkeler de Lozan Antlaşması'nın onayı için Türkiye'deki yeni devlet rejiminin daha açık şekilde belirlenmesini istiyordu.

27 Ekim 1923'te İcra Vekilleri Heyetinin istifası ve Meclisin güvenini kazanacak bir kabine listesinin oluşturulamaması da soruna acil bir çözüm gerektirdi.

Gazi Mustafa Kemal (sağda), Cumhuriyet Bayramı dolayısıyla düzenlenen törene Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak (solda) ile birlikte katıldı. (AA Arşiv - 28.10.1933)

"YARIN CUMHURİYET İLAN EDECEĞİZ"

Mustafa Kemal Paşa, 28 Ekim 1923 akşamına kadar hükümetin kurulamaması üzerine Çankaya Köşkü'nde arkadaşları için Latife Hanım'a bir sofra hazırlattı.

İsmet Paşa, Ali Fuat Paşa, Halit Paşa, Kemalettin Sami Bey'in de yer aldığı akşam yemeğinde yaşananları Mustafa Kemal Paşa, Nutuk'ta şöyle anlattı:

"Gece olmuştu... Çankaya'ya gitmek üzere Meclis binasından ayrılırken, koridorlarda beni beklemekte olan Kemalettin Sami ve Halit Paşa'lara rastladım. Ali Fuat Paşa, Ankara'dan hareket ederken bunların Ankara'ya geldiklerini o günkü gazetede 'Bir Uğurlama ve Bir Karşılama' başlığı altında okumuştum. Daha kendileriyle görüşmemiştim. Benimle konuşmak üzere geç vakte kadar orada beklediklerini anlayınca, akşam yemeğine gelmelerini, Milli Savunma Bakanı Kazım Paşa vasıtasıyla kendilerine bildirdim. İsmet Paşa ile Kazım Paşa'ya ve Fethi Bey'e de Çankaya'ya benimle birlikte gelmelerini söyledim. Çankaya'ya gittiğim zaman, orada, beni görmek üzere gelmiş bulunan Rize Milletvekili Fuat, Afyonkarahisar Milletvekili Ruşen Eşref Bey'lerle karşılaştım. Onları da yemeğe alıkoydum.

1933 yılında gerçekleştirilen Cumhuriyet Bayramı geçit töreni. (AA Arşiv - 29.10.1933)

Yemek sırasında: 'Yarın Cumhuriyet ilan edeceğiz' dedim. Orada bulunan arkadaşlar, derhal düşünceme katıldılar. Yemeği bıraktık. O dakikadan itibaren, nasıl hareket edileceği konusunda kısa bir program yaparak arkadaşları görevlendirdim. Yaptığım programın ve verdiğim talimatın uygulanışını göreceksiniz.

Gazi Mustafa Kemal, Cumhuriyet Bayramı törenlerine katıldı. (AA Arşiv - 29.10.1933)

Efendiler, görüyorsunuz ki Cumhuriyet ilanına karar vermek için Ankara'da bulunan bütün arkadaşlarımı davet ederek onlarla görüşüp tartışmaya asla lüzum ve ihtiyaç görmedim. Çünkü, onların da aslında ve tabii olarak benim gibi düşündüklerinden şüphe etmiyordum. Halbuki o sırada Ankara'da bulunmayan bazı kişiler, yetkileri olmadığı halde, kendilerine haber verilmeden, düşünce ve rızaları alınmadan cumhuriyetin ilan edilmiş olmasını bize gücenme ve bizden ayrılma sebebi saydılar."

Askeri birlikler Cumhuriyet Bayramı dolayısıyla Hipodrom'da düzenlenen geçit resmine katıldı. (29.10.1976)

"EGEMENLİK KAYITSIZ ŞARTSIZ MİLLETİNDİR"

Mustafa Kemal Paşa o gece İsmet Paşa ile 1921 Anayasası'nın bazı maddelerini değiştiren kanun tasarısını ülkenin bekası için hazırladı.

"Türkiye devletinin hükümet şekli cumhuriyettir." hükmünün yer aldığı tasarı üzerinde TBMM'de yapılan konuşmalardan sonra saat 20.30'da oturuma katılan 158 üyenin tamamının oyuyla cumhuriyetin ilanı kabul edildi. Cumhuriyetin ilanı "Yaşasın Cumhuriyet" sesleri ve alkışlarla karşılandı.

Böylece yeni devletin yönetim biçimi bütün açıklığı ile ismini almış oldu. Cumhuriyetin ilanı ile "Egemenlik kayıtsız, şartsız milletindir" ilkesi de artık devlet yönetiminde en belirgin şekliyle yerini buldu.

M5 Tankları ve Türk Hava Kurumu uçakları geçit törenine katıldı. (AA Arşiv - 29.10.1979)

"TÜRKİYE CUMHURİYETİ MUVAFFAK VE MUZAFFER OLACAKTIR"

Ardından cumhurbaşkanlığı seçimine geçildi. Yapılan gizli oylamada 158 milletvekilinin tamamının oyunu alan Gazi Mustafa Kemal Paşa, TBMM tarafından yeni Türk devletinin ilk cumhurbaşkanı seçildi. Bunun üzerine kürsüye gelen Mustafa Kemal Paşa konuşmasını, "Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır." sözüyle bitirdi.

Polis Koleji ve Polis Akademisi öğrencileri, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı dolayısıyla 27 Ekim 1981'de Hipodromda yapılan geçit töreni provalarına katıldı.(AA Arşiv - 27.10.1981)

Böylece devletin adı ve rejimiyle ilgili tartışmalara son verildi ve devlet başkanlığı konusu çözüme kavuştu. Hükümetin kurulma şekli yeniden düzenlendi.

Cumhuriyet Bayramı geçit töreni provalarına Mehteran Bölüğü de katıldı. (AA Arşiv - 27.10.1981)

Buna göre, cumhurbaşkanı başbakanı atayacak, başbakan da bakanlarını seçip cumhurbaşkanının onayına sunacaktı. Bu uygulamayla, Meclis Hükümeti Sistemi yerine parlamenter rejime geçilmiş oldu.

Cumhuriyet Bayramı'nın 59. yıldönümü dolayısıyla Hipodrom 'da düzenlenen geçit törenine zırhlı birlikler de katıldı.(AA Arşiv - 29.10.1982)

"MİLLİ BAYRAM" OLDU

İlk hükümeti kurmakla İsmet İnönü görevlendirilirken, Fethi Okyar da TBMM Başkanlığı'na seçildi.

Türk halkı, 29 Ekim gecesi ve 30 Ekim günü cumhuriyetin ilanını kutladı. 26 Ekim 1924'te yayımlanan kararname ile cumhuriyetin ilanının 101 pare top atışı ve düzenlenecek etkinliklerle kutlanmasına karar verildi.

Karar doğrultusunda 29 Ekim 1924'teki etkinlikler, kutlamaların başlangıcı oldu.

Cumhuriyet'in 83. Yıldönümü kutlamaları çerçevesinde komandolar Türk Bayrakları ile gösteri uçuşu yaptı.(AA Arşiv - 29.10.2006)

Hariciye Vekaleti, 2 Şubat 1925'te bir kanun teklifiyle 29 Ekim'in bayram olmasını önerdi. Teklif, Meclis Anayasa Komisyonu tarafından incelendi ve 18 Nisan'da karara bağlandı.

Boğaziçi Köprüsü ve İstanbul Boğazı'nda havai fişek gösterisi düzenlendi. (AA Arşiv - 29.10.2012)

TBMM'de teklifin 19 Nisan'da kabul edilmesiyle 29 Ekim, 1925 yılından itibaren "milli bayram" olarak kutlanmaya başlandı.

Şişli Belediyesi'nin organize ettiği yürüyüş için vatandaşlar, ellerinde Türk bayraklarıyla Osmanbey'de toplandı. (AA Arşiv - 29.10.2014)

Türkiye Cumhuriyeti, 2024 yılı itibarıyla 101. yaşını coşkuyla, inançla kutluyor.

Şişli Belediyesi'nin organize ettiği yürüyüş için Gaziler ellerinde Türk bayraklarıyla geçit törenine katıdı. (AA Arşiv - 29.10.2015)

29 Ekim Cumhuriyet Bayramı kutlamaları kapsamında Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) önünden Ulus'taki ilk Meclis binasına kadar "kortej yürüyüşü" düzenlendi. (AA Arşiv - 29.10.2017)

29 Ekim Cumhuriyet Bayramı ve Cumhuriyet'in ilanının 100'üncü yıl dönümü dolayısıyla vatandaşlar Anıtkabir'e akın etti. (AA Arşiv - 29.10.2023)

Türk Hava Kuvvetlerinin akrobasi timi SoloTürk, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı ve Cumhuriyet'in ilanının 100'üncü yıl dönümü dolayısıyla Anıtkabir semalarında gösteri uçuşu yaptı. (AA Arşiv - 29.10.2023)