Türkiye'de çalışma saatleri kısalacak mı? Hangi ülkeler 4 günlük çalışma haftası uyguluyor, Türkiye hangilerini örnek alacak?

Çalışma saatleri yaklaşık yüz yıldır dünyanın birçok ülkesinde 8 saat uygulanıyor. İş Kanunu'na göre Türkiye'de genel çalışma süresi haftada 45 saat, memurların çalışma süresi ise haftalık 40 saat uygulanıyor. Bu saatlerin üzerinde çalışılması 'fazla çalışmaya' giriyor.

'HAFTALIK ÇALIŞMA SÜRESİ 45 SAATTEN 37.5 SAATE DÜŞSÜN'

Mesai saatlerine ilişkin muhalefetin TBMM'ye sunduğu haftalık çalışma saatinin 45 saatten 37.5 saate düşürülmesine yönelik teklifin ardından gözler alınacak olan karara çevrildi.

ÇALIŞMA SAATLERİ KISALACAK MI?

Sunulan teklifin TBMM'de kabul edilip edilmeyeceği henüz netlik kazanmazken Bakan Vedat Işıkhan, yaptığı açıklamayla 'esnak çalışma' modeline ilişkin ilk sinyalleri vermişti.

BAKAN IŞIKHAN'DAN AÇIKLAMA

Işıkhan "Sosyal Güvenlik Kurumunda sürdürülebilirliği güçlendirmek amacıyla sosyal güvenlik sisteminde kişilerin daha çok istihdamda kalmasını teşvik eden, hakkaniyeti ve aktüeryal dengeyi önceleyen yaklaşımla esnek çalışma biçimlerini yaygınlaştıracağız. Sosyal güvenlik mevzuatı ve uygulamalarını, değişen iş gücü piyasası koşullarına ve yeni nesil esnek çalışma şekillerine daha uyumlu hale getireceğiz. Kayıt dışı istihdam ve kayıt dışı ücretle mücadelede veri analizine dayalı, risk odaklı denetim faaliyetlerini artırarak prim tabanını genişleteceğiz." ifadelerini kullanmıştı.

BAZI ÜLKELERDEKİ MODELLERE BAKILIYOR

Türkiye'de mesai saatlerinin kısalmasına ilişkin hali hazırda bir çalışma bulunmuyor ancak Meclis'te, uygulamayı hayata geçiren bazı ülkelerdeki çalışma modellerinin incelediği biliniyor.

Türkiye; Fransa, Almanya, İngiltere, İsveç gibi birçok ülkedeki uygulamalara bakıyor.
Fransa'da yasal haftalık çalışma süresi 35 saat, Belçika, Avustralya'da 38 saat, İsveç 40 saat, İngiltere'de fazla mesai dahil 48 saati geçemiyor.

Türkiye'de haftalık mesai saatleri Avrupa'ya göre ortalama 6 buçuk saat daha uzun.
Türkiye’de istihdamda bulunan işçi ve memurlar haftada ortalama 42.9 saat çalışırken bu süre AB ülkelerinde ortalama 36.4 saat. Türkiye'de haftalık 49 saat veya daha fazla çalışanların oranı da yüzde 28.

EN KISA ÇALIŞMA SÜRESİ HANGİ ÜLKEDE?

Hollanda 32.4 saat ile haftalık çalışma saatinin en düşük olduğu ülke. Bu veriler 20-64 yaş arası istihdamdakileri yansıtıyor. İstihdam, hem tam zamanlı hem de kısmi zamanlı (part-time) çalışanları kapsıyor.

ALMANYA'DA EN BÜYÜK PİLOT UYGULAMA

Son olarak Almanya da bu ülkelerin arasına katılmaya karar verdi. Almanya'da bazı şirketler 21 Eylül 2023 tarihinden itibaren altı aylık pilot uygulamaya katıldı.

Ülke, iş danışmanlığı şirketi Intraprenör ve 4 Day Week Global tarafından düzenlenen şimdiye kadarki en büyük dört günlük çalışma haftası pilot projesini başlattı.

İNGİLTERE'DEKİ DENEY İLE BENZER

Almanya'daki 4 günlük çalışma haftası pilot uygulaması, 21 Eylül 2023 tarihinden Şubat 2024’e kadar devam edecek. Deneme, 2022 yılında İngiltere’de gerçekleştirilen ve 61 şirketin çalışma saatlerini haftada dört güne indirdiği, ancak verimlilik düzeylerini koruduğu ve çalışanlara beş günlük hafta ile aynı ücreti ödediği denemeye benzer bir şekilde başladı.

İşte haftada 4 gün çalışma uygulamasını benimseyen ve deneyen ülkeler...

GÜNEY AFRİKA

Güney Afrika'da Mart ayında başlayan ve Eylül ayına kadar devam edecek olan 4 günlük çalışma haftası denemesine 28 şirketten 500'den fazla çalışan katılıyor. İkinci bir denemenin Haziran ayında başlaması planlanıyor.

Pilot uygulamada "100-80-100" modeli kullanılıyor: Çalışanlar zamanın %80'inde çalıştıkları ve normal çıktılarının yüzde 100'ünü sağladıkları takdirde ücretin yüzde 100'ünü alıyorlar.

BELÇİKA

2022 yılının başlarında Belçika hükümeti, çalışanlara maaşlarını kaybetmeden beş gün yerine dört gün çalışma hakkı veren bir reform paketi açıkladı. Yasa resmi olarak Kasım 2022'de yürürlüğe girdi.

Bu plan kapsamında, işçilerin beş gün yerine dört gün boyunca aynı çalışma saatlerini sürdürmeleri ve bunu telafi etmek için fazladan bir gün izin almaları bekleniyor.

Bununla birlikte işverenler, yazılı olarak reddettiklerini bildirmeleri ve kararları için sağlam gerekçeler sunmaları koşuluyla, bir çalışanın çalışma haftasının kısaltılması talebini geri çevirme hakkına sahip

Belçika Başbakanı Alexander de Croo Şubat 2022'de yaptığı açıklamada, "Amaç, insanlara ve şirketlere çalışma sürelerini düzenleme konusunda daha fazla özgürlük vermektir." dedi.

İZLANDA

2015 ve 2019 yılları arasında İzlanda, 2 bin 500'e yakın kişinin katılımıyla bugüne kadarki en büyük 4 günlük çalışma haftası pilot uygulamalarından birine öncülük etti.

Deneme, araştırmacılar arasında "ezici bir başarı" olarak değerlendirildi ve çalışanlar refah, iş-yaşam dengesi ve üretkenliğin arttığını bildirdi.

JAPONYA

2021 yılında Japon hükümetinin yıllık ekonomi politikası kılavuzunda, şirketlerin çalışanların dört günlük bir çalışma haftasını ve buna bağlı olarak 3 günlük bir hafta sonunu tercih etmelerine izin vermeleri önerisi yer aldı. Öneriye Liberal Demokrat Parti'den Japon siyasetçi ve ekonomist Kuniko Inoguchi öncülük etti.

4 günlük çalışma haftasına geçiş önerisi, çalışanların iş-yaşam dengesini iyileştirmeyi, onlara aile üyeleriyle ilgilenmek, eğitimlerini ilerletmek veya arkadaşlarıyla dışarı çıkmak için daha fazla zaman vermeyi amaçlıyor.

Diğer traftan Japonya'da 4 günlük çalışma haftası uygulamasını deneyen çok sayıda şirket bulunuyor. Microsoft ve Panasonic sırasıyla 2019 ve 2022 yıllarında Japonya'daki çalışanları için 4 günlük çalışma haftası pilot uygulamasını başlattı.

Pang, bankacılık devi Mizuho ve teknoloji firması Cross River da dahil olmak üzere Japonya'daki birçok şirket 4 günlük çalışma haftasını kalıcı olarak uyguluyor.