Merkez Bankası'ndan 'kur geçirgenliği' analizi
Merkez Bankasından döviz kuru dalgalanmasının enflasyon üzerindeki etkisini ele alan “Büyük Kur Şokları ve Kur Geçişkenliğinde Doğrusal Olmayan Etkiler” başlıklı bir yazı yayımladı.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), resmî blogu "Merkezin Güncesi"nde yayımladığı "Kurdan Enflasyona Geçiş: Sihirli Bir Rakam Var Mı?" başlıklı analizinde, döviz kurunun enflasyon üzerindeki etkilerini kapsamlı bir şekilde ele aldı. Çalışmada, kur hareketlerinin enflasyona etkisinin belirli ve değişmez bir katsayı ile hesaplanamayacağı, aksine ekonomik koşullara bağlı olarak değişkenlik gösterdiği vurgulandı.
KUR GEÇİŞİKENLİĞİ: SABİT BİR ORAN MÜMKÜN MÜ?
TCMB'nin analizine göre, Türkiye'de döviz kurundan enflasyona bir yıl sonunda yansıyan etki genellikle %15 civarında ölçülse de, bu oranın sabit olmadığı ifade edildi. Özellikle ekonomik koşullar, tüketim ve üretim yapısı, ithalat maliyetleri ve fiyat belirleme davranışları gibi unsurların, kur geçişkenliği üzerinde belirleyici olduğu belirtildi.
Analizde geçmiş dönemlerden örnekler verilerek, 2006-2015 yıllarında tüketici enflasyonuna kur etkisinin ortalama 1,1 puan olduğu, ancak 2011-2015 arasında bu etkinin 1,8 puana yükseldiği ortaya kondu. Bununla birlikte, her dönemde aynı oranın geçerli olmadığı, enflasyon tahminlerinde tek bir katsayı kullanmanın yanıltıcı olabileceği aktarıldı.
TCMB'nin açıklamasında, "Enflasyon tahmini yapılırken kur artış oranını sabit bir katsayı ile çarparak mevcut enflasyona eklemek her zaman doğru bir yaklaşım değildir. Bunun temel nedeni, geçişkenlik etkisinin içinde bulunulan iktisadi konjonktüre göre değişkenlik gösterebilmesidir" ifadeleri kullanıldı.
KUR GEÇİŞKENLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Döviz kurunun enflasyona geçişinde en önemli faktörlerden birinin fiyatlama davranışları olduğu ifade edilirken, firmaların fiyat belirleme süreçlerinin döviz hareketlerinden ne ölçüde etkilendiği de analiz edildi. Özellikle ekonominin daraldığı dönemlerde kur geçişkenliğinin azaldığı, büyümenin hızlandığı zamanlarda ise daha belirgin hale geldiği vurgulandı. TCMB verilerine göre, ekonominin durgun olduğu dönemlerde geçişkenlik %10’un altına inerken, büyümenin hızlandığı zamanlarda %25 seviyelerine kadar çıkabiliyor.
Endeksleme davranışı, Enflasyon beklentileri, firmaların fiyat belirleme süreçlerini doğrudan etkileyebilir. Döviz kuru hareketlerinin enflasyon üzerindeki etkisi, bu beklentiler doğrultusunda artıp azalabilir. Türkiye'de dalgalı kur rejimine geçiş sonrası, fiyatlama davranışlarında kurdan enflasyona geçişin zayıfladığına dikkat çekilen analizde, düşük enflasyon ortamının da bu etkiyi azalttığı vurgulandı.
Kur hareketlerinin enflasyona etkisinin beklentilerle de doğrudan ilişkili olduğu vurgulanan çalışmada, dövizde değer kaybı beklentisinin arttığı dönemlerde geçişkenliğin yükseldiği, olumlu beklentiler oluştuğunda ise etkinin zayıfladığı gözlemlendi.
KUR BEKLENTİLERİ VE ENFLASYON ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Analizde, döviz kuru hareketlerinin enflasyona yansıma hızının beklentilere de bağlı olduğu vurgulandı. İktisadi birimlerin döviz kurundaki dalgalanmaları kalıcı mı yoksa geçici mi algıladığı, fiyatlama davranışları açısından kritik bir unsur olarak değerlendirildi.
TCMB'nin Beklenti Anketi verilerine göre, döviz kurunda güçlü bir değer kaybı beklentisi olduğu dönemlerde enflasyona geçiş oranı artarken, olumlu beklentilerin olduğu dönemlerde ise geçiş etkisi azalıyor.
DOLARİZASYONUN AZALTILMASI GEREKLİ
TCMB, kur geçişkenliğini azaltmanın yolları üzerine yaptığı değerlendirmede, fiyat istikrarının sağlanmasının, dolarizasyonun azaltılmasının ve yerli üretimin artırılmasının kritik önem taşıdığını belirtti. Ayrıca, döviz riskinin daha etkin yönetilmesi gerektiği ifade edilerek, uzun vadeli politikaların hayata geçirilmesi halinde döviz kurunun enflasyon üzerindeki etkisinin zamanla azalabileceği dile getirildi.
