Donald Trump'ın 2025'te ele alacağı 9 dünya çatışması

Newsweek'in internet sitesinde yer alan haberde, ABD'nin seçilmiş başkanı olan Donald Trump'ın çalkantılı bir seçim döneminden sonra koltuğa oturmasına sadece üç hafta kalırken, göreve başlayacak olan 

Trump'ı seçim gecesi verdiği "savaşları durdurma" vaadini sınayacak bir dizi çatışmayla karşı karşıya kalacak.

Newsweek'te yer alan haberde Trump'ın dünya çağında karşılaşacağı 9 sorun şu başlıklarda ele alındı: 

1.⁠ ⁠Ukrayna’daki Savaş

Newsweek'in haberine göre, Trump, Rusya ve Ukrayna arasında devam eden savaşı sona erdirmek için bir barış planı sunmayı hedefliyor. Bu plan, savaşın mevcut cephe hatlarında dondurulmasını ve her iki tarafın da ele geçirdiği toprakları tutmasını içeriyor. Ancak bu, Batı'da büyük tepki çekiyor, çünkü Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü tehlikeye atıyor. Ayrıca, Trump'ın danışmanlarının NATO'nun Ukrayna üyeliğini engellemeye yönelik çalışmalar yaptığı belirtiliyor. Batılı liderler, Trump’ın bu yaklaşımlarının NATO’nun birliğini zedeleyebileceğinden endişe duyuyor.

Uzun zamandır ABD-Rusya ilişkilerinin daha iyi olmasını savunan Trump, göreve başlamasından itibaren 24 saat içinde elde edilebileceğini iddia ettiği hızlı bir diplomatik çözüme destek verdi.

2.⁠ ⁠Suriye'deki Çatışma

Suriye’de Beşşar Esed rejiminin zayıflaması ve mücahidlerin ilerlemesiyle birlikte, Trump yönetimi Suriye’deki duruma yeniden müdahil olabilir. Rusya’nın Suriye’deki varlığı ve İran’ın bölgedeki etkisi, Trump’ın dikkate alması gereken konular arasında yer alacak.

Trump, mücahidlerin zaferinde Ankara'nın baskın rolüne hayranlık duyduğunu ifade ederek, "Türkiye Suriye'nin anahtarını elinde tutacak" dedi. Olaylar gerçek zamanlı olarak gelişirken, "ABD'NİN BUNUNLA HİÇBİR İLGİSİ OLMAMALI" ifadelerini kullandı.

Suriye iç savaşının karmaşıklığına, İsrail'in hükümetin düşmesinden saatler sonra tartışmalı Golan Tepeleri'nin Birleşmiş Milletler tarafından devriye gezdiği tampon bölgesine yaptığı büyük çaplı bir müdahale de ekleniyor. 2019'da Trump, İsrail'in 1967'de ilk kez ele geçirdiği stratejik bölgenin bir bölümünü 1981'de ilhak etmesini tanıyarak geleneksel ABD dış politikasından ayrıldı ve son hamlelere verdiği tepki, toplu olarak Suriye'nin toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesini talep eden Arap dünyasının geri kalanıyla olan ilişkisinde önemli bir etki ortaya koyabilir.

3. Myanmar İç Savaşı

Suriye'deki olaylar dünya gündeminde yer alsa da, dünya çapında devam eden daha uzun süreli bir iç savaş alanları da göze çarpıyor.

Myanmar'da Ulusal Birlik Hükümeti olarak bilinen isyancı ittifak ve etnik milislerden oluşan bir koalisyon, Çin ve Rusya'dan askeri yardım alan Myanmar'ın iktidardaki Tatmadaw askeri cuntası tarafından stratejik şehirler de dahil olmak üzere çok sayıda bölgeyi ele geçirdi.

İsyancı Halk Savunma Gücü, darbe karşıtları tarafından Tatmadaw yönetimine meydan okumak için kuruldu. Arakan Ordusu, Kaçin Bağımsızlık Ordusu ve Karen Ulusal Kurtuluş Ordusu gibi bir dizi etnik silahlı örgüt de fiili kontrol alanlarında hükümet karşıtı saldırılar başlattı ve bu da orduyu, teknolojik ve ateş gücü üstünlüğünü birden fazla cephede yaymak zorunda kaldığı için giderek daha zor bir duruma soktu.

Ülkedeki en güçlü devlet dışı aktör, Pekin'in yakın müttefiki olan Birleşik Wa Devlet Ordusu büyük ölçüde kenarda kalmaya devam ediyor. Ancak Çin, Myanmar'da çıkarı olan Bangladeş, Hindistan ve Tayland gibi diğer komşuların da ifade ettiği gibi, çatışmanın taşması riskine karşı temkinli olmaya devam ediyor.

ABD, çatışmadaki rolünü çoğunlukla Tatmadaw'a yaptırımlar uygulamak ve etkilenen sivillere insani yardım sağlamakla sınırlamış olsa da, daha fazla istikrarsızlık, büyük güçlerin Güneydoğu Asya üzerindeki rekabetini yoğunlaştırabilir.

4.Sudan İç Savaşı

Sudan, demokratik yönetime yakın zamanda geçişin askeri bir devralma ve iç çatışmayla altüst olduğu bir ulusun bir başka örneğini daha işaret ediyor. Uzun süredir Devlet Başkanı olan Ömer el-Beşir'in devrilmesinden iki yıl sonra, Abdülfettah el-Burhan liderliğindeki Sudan Silahlı Kuvvetleri, 2021'de kısa ömürlü bir sivil hükümeti devirdi, ancak 2023'te Hemedti olarak bilinen Mohamed Hamdan Dagalo liderliğindeki Hızlı Destek Güçleri tarafından bir ayaklanmayla karşı karşıya kaldı.

Mısır ve İran'ın Sudan Silahlı Kuvvetleri'ne askeri yardım sağladığı iddia edilirken, Etiyopya ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin Hızlı Destek Güçleri'ne yardım ettiği iddia ediliyor. Sudan'da Kızıldeniz limanı kurmayı amaçlayan Rusya'nın her iki tarafa da bir noktada yardım sağladığı bildirildi.

İç savaşın patlak vermesinden önce, ABD, Beşir döneminde Sudan'a uygulanan uzun süreli yaptırımları istikrarlı bir şekilde kaldırıyordu. 2020'de Trump, Sudan'ın İbrahim Anlaşmaları'nın bir parçası olarak İsrail ile ilişkilerini normalleştirmeyi kabul etmesiyle ülkeyi terörizmi destekleyen devletler listesinden çıkardı.

Trump o zamanlar Sudan'ın uzun süredir "acımasız diktatörlükler tarafından yönetildiğini" ve "terör, soykırım ve diğer birçok trajedinin yaşandığı bir yer" olduğunu iddia etmiş, ancak Burhan'ı ve o zamanki Başbakan Abdalla Hamdok'u, Beşir'in yerini alan ve nihayetinde kısa süren demokratik yönetimi denetledikleri için övmüştü. Ancak Sudan'daki çekişmenin geri dönmesi, ABD'yi bir kez daha istikrar için çabalarken, sahada uygun bir ortak bulamadan zor bir duruma sokuyor.

5. Afrika Boynuzu Çatışması

Sudan'da iç savaş sürerken, komşu Etiyopya da hükümetin Amhara bölgesindeki Fano hareketi gibi çeşitli etnik milis hareketleriyle eş zamanlı çatışmalarından kaynaklanan şiddetli iç çatışmalardan muzdariptir. Tigray Halk Kurtuluş Cephesi ve Ogaden Ulusal Kurtuluş Cephesi gibi diğer gruplarla ateşkesler de artan gerginliklerle test edilmiştir.

Bölgesel sürtüşmeler sonucunda Etiyopya'nın Eritre ve Somali ile yaptığı barış anlaşmaları da yıpranıyor. Bu anlaşmalar, Etiyopya birliklerini bu ayın başlarında Somali güçlerine karşı ölümcül bir sınır saldırısı düzenlemekle suçluyor. Savaş, Türkiye'nin arabuluculuğunda, karayla çevrili Etiyopya'nın Kızıldeniz'e erişimin güvence altına alınması karşılığında Somali'nin ayrılıkçı Somaliland bölgesinin bağımsızlığını tanıma planlarından kaynaklanan ikili anlaşmazlığa son vermeyi vaat eden bir anlaşmadan iki haftadan kısa bir süre sonra geldi.

Bu arada Mısır, Eylül ayında Somali ile bir savunma paktı imzaladı ve bu paktın Doğu Afrika ülkesine 10.000'e kadar Mısır askerinin konuşlandırılmasını içerdiği bildirildi. Kahire, Addis Ababa'nın Nil Nehri'nin kendi bölümünde büyük bir baraj inşa etme kararı nedeniyle Addis Ababa ile kendi anlaşmazlığında kilitli kalmaya devam ediyor.

Trump, görev yaptığı önceki dönemde, 2011'de başlayan baraj projesi nedeniyle Etiyopya'yı eleştirmiş ve Mısır'ın şikayetlerini dile getirmişti. Somali'ye gelince, güçlü El Kaide müttefiki El Şebab ve İslam Devleti militan grubunun (IŞİD) yerel koluna karşı operasyonlarda bulunan ABD birliklerinin geri çekilmesini emretti.

Afrika Boynuzu'nda artan ayaklanmalar ve yeni bir devletlerarası savaşın patlak vermesi riski, Sudan'daki iç savaş ve Yemen'deki Ensarullah'ın Gazze'deki savaşa paralel olarak Kızıldeniz'deki ticaret gemilerine yönelik saldırılarıyla zaten kuşatılmış olan bölgede yeni bir krizin daha tetiklenmesine yol açabilir.

6.Afganistan-Pakistan Gerilimi

ABD, Ağustos 2021'de Afganistan'daki en uzun savaşını resmen sonlandırırken, Trump tarafından planlanan ve Biden tarafından denetlenen bir geri çekilme, Taliban'ın yirmi yıl sonra iktidara dönüşü, ülke sınırlarının ötesine yayılan İslamcı isyancı faaliyetlerdeki artışla gölgelendi. Pakistan, ülkenin zaten ciddi ekonomik ve politik sıkıntılar yaşadığı ve Hindistan ile devam eden gerginliklerin olduğu bir zamanda militan saldırılarda özellikle ciddi bir artışa tanık oldu.

Bölgesel huzursuzluktan faydalanmak için en tehlikeli olabilecek gruplardan biri de ISIS'in Horasan kolu, yani ISIS-K veya ISKP'dir. Afganistan ve Pakistan'da saldırılar düzenlemenin yanı sıra, grup uluslararası erişim ve operasyonlarını genişletti, bu yılın başlarında İran ve Rusya'da şimdiye kadarki en ölümcül saldırılardan ikisini üstlendi ve ayrıca Batı'ya bir tehdit selini yöneltti.

Afganistan'daki üssünde çok az toprak parçasına sahip gibi görünse de, ISIS-K şiddet eylemlerini duyuran çok dilli dergiler, dünya olayları hakkında yorum yapan ve şifreli blok zinciri ağları aracılığıyla bağış arayan sofistike bir çevrimiçi medya varlığı kurmuştur. Grup özellikle Orta Asya'daki Müslümanları işe almaya çalışmış ve bu durum, vatandaşları Pakistan'daki militanlar tarafından hedef alınan Çin'de endişelere yol açmıştır.

Şimdi ise Çin'in kuzeybatısındaki Sincan eyaletinde ayrılıkçı bir "Doğu Türkistan" kurmayı amaçlayan etnik Uygurlardan oluşan Türkistan İslam Partisi adlı bir başka İslamcı grup, üç yıl önce Afganistan'da hükümete karşı Taliban'ın zaferini destekledikten sonra Suriye'deki isyancı gruplar arasında zafer kazandı .

Türkistan İslam Partisi'nin selefi Doğu Türkistan İslam Hareketi'ni Terörist Dışlama Listesi'nden çıkaran ve IŞİD'i "rekor sürede" yendiği için itibar kazanan Trump , Biden'ı ABD'nin Afganistan'dan çekilmesini kötü yönettiği için düzenli olarak suçladı. Ancak bölgede faaliyet gösteren çeşitli militan gruplar ivme kazanmaya devam ederse, Trump bir kez daha sona erdirmeye yemin ettiği türden çatışmalara karışmak zorunda kalabilir.

7. Afrika Sahel Ayaklanması

IŞİD, Afganistan'da yeniden canlanma sahnelemenin yanı sıra Afrika'nın birçok yerinde büyümek için verimli bir zemin de buldu. Özellikle geniş Sahel'de IŞİD, El Kaide ve çeşitli diğer isyancı hareketlerin iştiraklerini içeren ayaklanmalar, bölgenin jeopolitik bağlılıklarını yeniden şekillendirmeye başladı.

2021'den 2023'e kadar bir dizi darbeden sonra, Burkina Faso, Mali ve Nijer'deki yeni askeri yönetimli hükümetler geçen yıl Sahel Devletleri İttifakı olarak bilinen yeni bir konfederasyon kurdu. Blok, ortak terörle mücadele çabalarında koordinasyon sağlamak ve neo-emperyalist politikalar izlemekle suçladıkları Fransa ve diğer Batılı güçlerle bağları koparma yönündeki karşılıklı çabalarını güçlendirmek için organize edildi.

Değişimler, Nijerya liderliğindeki Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu'nun (ECOWAS) Nijer'in iktidardaki cuntası için bir ültimatom yayınlamasıyla bölgeyi 2023'te daha da büyük bir savaşın eşiğine getirdi. Silahlı müdahale tehdidi sonunda yatışmış olsa da, Sahel üçlüsü ile Batı arasındaki bağların çöküşüne bölgede daha fazla Rus varlığı eşlik etti.

Moskova'nın hamleleri, kriz yaşayan Afrika ülkeleri arasında da görülen daha geniş bir eğilimin izlerini taşıyor. Bunlar arasında Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Mozambik de yer alıyor. Bu ülkelerde, Avrupa güçleri ve BM tarafından sağlanan güvenlik yardımlarında ilerleme sağlanamaması nedeniyle hükümetler Rusya'ya yöneldi.

Çin ve Rusya'nın Afrika'ya yoğun yatırım yapmasıyla birlikte ABD, kıtada güvenlik ortaklıklarının ötesinde stratejik bir konum bulmakta uzun süredir zorlanıyor. Güvenlik ortaklıklarının bir kısmı da mevcut jeopolitik eğilimler ve ticari ilişkiler nedeniyle zayıflıyor gibi görünüyor.

8. Haiti Çete Şiddeti

ABD kıyılarına çok daha yakın olan Karayip ülkesi Haiti'de, güçlü çetelerin 2020'de başkent Port-au-Prince'in bazı kısımlarını ele geçirdiği ve o zamandan beri polise, gazetecilere ve sivillere yönelik saldırıları artırdığı bir kriz büyüyor. 2021'de Başkan Jovenel Moïse'nin suikastı ve bu yılın Şubat ayında Başbakan Ariel Henry'nin istifası da şu anda bir geçiş konseyi tarafından yönetilen ülkedeki siyasi kargaşayı derinleştirdi.

Henry'nin istifa kararı, bu yıl rekabetlerini bir kenara bırakarak operasyonlarda daha sık koordinasyon sağlayan G9 Ailesi ve Müttefikleri Devrimci Güçleri ve G-Pep olarak bilinen iki büyük çete koalisyonunun talepleri arasında geldi. İki blok, sadece sokak çeteleri olarak hareket etmenin ötesinde, büyük insan hakları ihlalleriyle suçlanırken askeri ve politik hünerlerini sergilediler.

Afganistan, Somali ve Sudan'da olduğu gibi, Trump'ın "başarısız bir devlet" olarak adlandırdığı Haiti konusunda dile getirdiği birincil endişe, çoğu ülkesindeki yoksulluk ve şiddetten kaçan ABD'ye göç edenlerin akınıyla ilgili olmuştur. Trump, Haiti topluluğuna yönelik sık sık aşağılayıcı görüşler dile getirmiş ve bu durum, bazıları Haiti'deki çetelerin kullandığı ateşli silahların ezici çoğunluğunun ABD'den geldiğine işaret eden aktivistler arasında tepkiye yol açmıştır.

Çatışma, sınır ötesi kesintilere yol açtı ve geçen ay bir yolcu uçağına yönelik silahlı saldırı olayı, büyük ABD havayollarının Haiti'ye hizmetlerini askıya almasına neden oldu. ABD'nin iddia edilen kaçakçılara uyguladığı yaptırımlara ve ABD savaş gemilerinin Karayipler'de düzenli devriye gezmesine rağmen, yaygın uyuşturucu ticareti de gelişmeye devam ediyor.

9. Meksika Karteli Şiddeti

Trump'ın kampanyasının temel taşlarından biri olan yasadışı göç meselesine gelince, hiçbir konu güney sınırından daha sık gündeme getirilmemiştir. Trump, yasadışı göçmenlerin toplu sınır dışı edileceğine dair yemin etmenin yanı sıra, Meksika'daki güçlü uyuşturucu kartellerine karşı ABD askeri müdahalesini "kesinlikle" düşüneceğini söyleyecek kadar ileri gitti.

Meksika, Trump yönetiminin vaat ettiği sert göç ve ticaret politikalarına hazırlanırken, Amerika'nın güney komşusu aynı zamanda en baskın ulusötesi suç örgütü olan Sinaloa Karteli içindeki bir güç mücadelesinde kök salan yeni bir şiddet dalgasıyla da mücadele ediyor. Sanal iç savaşın, Temmuz ayında ABD yetkilileri tarafından iki üst düzey lider Joaquín Guzmán López ve Ismael "El Mayo" Zambada'nın tutuklanmasıyla tetiklendiği düşünülüyor.

Jalisco Yeni Nesil, Körfez Karteli ve Los Zetas gibi diğer önde gelen gruplar da yakın zamanda seçilen Meksika Devlet Başkanı Claudia Sheinbaum'un uyguladığı daha sert taktiklere rağmen faaliyetlerini sürdürüyor.

Washington'da Demokratlar ve Cumhuriyetçiler uzun zamandır göçmenlik reformu konusunda karşılıklı olarak kabul edilebilir bir çözüm bulmak için mücadele ediyor. Bu zorluk, yalnızca Meksika'yı değil aynı zamanda El Salvador, Guatemala ve Honduras'ın sözde "Merkez Üçgeni"ni de etkileyen iç sorunlar ve Kolombiya ve diğer Latin Amerika ülkelerindeki artan şiddetin, çok sayıda sığınmacının içsel risklere rağmen ABD'ye zorlu yolculuklar yapmasına neden olmaya devam etmesiyle özellikle zorlayıcı oldu.

Trump'ın ikinci döneminin başlarında daha agresif önlemler almaya çalışması muhtemel. Bu önlemlerin net göç rakamlarına etkisi, federal kaynaklar üzerindeki baskı ve ekonomi üzerindeki etkisi, gelecek yönetimin politikalarının başarısını belirleyecek temel ölçütler olacak.